Chiến lược đúng đắn cùng những khoản đầu tư mạnh mẽ từ Chính phủ Trung Quốc đã giúp nền công nghiệp xe nước này lột xác chỉ sau vỏn vẹn hơn 10 năm.

10 năm trước chẳng ai biết BYD là ai nhưng giờ họ là thương hiệu khiến mọi hãng xe quốc tế phải dè chừng

Cách đây hơn một thập kỷ, người dùng thế giới chỉ biết tới xe Trung Quốc qua các dòng sản phẩm đạo nhái thiết kế xe quốc tế nổi tiếng. Tuy vậy, cũng chỉ mất hơn 10 năm để nền công nghiệp ô tô nước này vươn lên đi đầu toàn cầu ở mảng xe điện – một thành tựu khó lòng đánh giá thấp.

Tròn 10 năm về trước, khi xem thử một số sedan hạng sang tới từ SAIC, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã bất ngờ lên tiếng với những câu nói mà sau đó trở thành “kim chỉ nam” cho các hãng xe Trung Quốc.

Theo tờ Xinhua News của Trung Quốc trích dẫn, ông Tập vào năm 2014 khẳng định con đường để Trung Quốc trở thành một cường quốc về ô tô chỉ có thể qua mảng phát triển xe chạy nhiên liệu thay thế như xe điện. Có một khởi đầu tốt để tạo ưu thế trước các đối thủ trong phân khúc xe điện là chìa khóa để các hãng xe Trung Quốc có thể cạnh tranh toàn cầu.

Từ chỗ phải nhờ cậy các hãng xe quốc tế để chuyển đổi thị trường nội địa từ dùng xe máy lên ô tô, giờ Trung Quốc sở hữu các hãng xe sẵn sàng tham chiến sòng phẳng trên sân nhà của các đối thủ như BYD

Vào năm 2014, tại Trung Quốc chỉ có 75.000 xe điện hoặc hybrid bán ra, số lượng xe xuất khẩu đạt 533.000 xe. Thị trường trong nước của họ bị thống trị bởi Volkswagen hay GM thông qua các liên doanh thành lập từ thập kỷ 1980 và 1990. Việc các hãng xe quốc tế đẩy mạnh tham chiến tại Trung Quốc từ giai đoạn trên giúp nước này chuyển từ quốc gia đi xe máy sang ô tô.

Tuy vậy, sức mạnh của nền công nghiệp xe Trung Quốc khi đó gần như không có. So với các liên doanh nước ngoài, các hãng xe Trung độc lập bị đánh giá thấp hơn về mọi mặt từ hệ truyền động, công nghệ tới tiện nghi.

Để thoát khỏi cái bóng của các hãng xe quốc tế, Trung Quốc tất tay vào mảng xe xanh. Ngay từ năm 2012, họ đã bắt đầu đặt mục tiêu doanh số, tung trợ cấp và đầu tư tài nguyên phục vụ mảng này. Những câu nói 2 năm sau đó của Chủ tịch Tập Cận Bình đánh dấu quyết tâm của Trung Quốc trong việc “nhảy cóc” vượt mặt các thế lực xe phương Tây hay Nhật Bản.

Các hãng xe Trung Quốc có lợi thế hơn hẳn các đối thủ quốc tế ở mảng xe điện vì họ nắm trong tay chuỗi cung ứng pin điện toàn cầu, giờ phần lớn các hãng xe quốc tế đều phải mua hoặc mượn pin do người Trung Quốc sản xuất

Khi Trung Quốc vẫn “âm thầm” chuyển đổi sang xe điện vào nửa sau thập kỷ 2010, họ lại có một chất xúc tác bất ngờ cực kỳ hiệu quả, đó là Tesla. Đây là hãng xe đầu tiên được phép vận hành độc lập tại Trung Quốc (trước đó mọi hãng xe khác phải thành lập liên doanh với một hãng xe nội địa).

Nhà máy Tesla Gigafactory Thượng Hải hoàn tất vào năm 2019 đã thiết lập một tiêu chuẩn để các hãng xe Trung Quốc vượt qua.

Tua nhanh tới năm 2024, nhiều hãng xe Trung Quốc dẫn đầu bởi BYD không còn e ngại Tesla. Giờ, quốc gia này bán ra nhiều xe điện hơn mọi khu vực khác trên thế giới. Ngay trong năm trước đó (2023), có tới 9,5 triệu xe điện bán ra tại Trung Quốc. Chuỗi cung ứng pin điện toàn cầu cũng phần lớn nằm trong tay họ.

Sau khi đã chiếm tiên cơ trong mảng xe điện, các hãng xe Trung Quốc đang tập trung phát triển các công nghệ mới chẳng hạn AI để tiếp tục dẫn trước các đối thủ quốc tế

Kết quả là BYD vượt mặt Volkswagen trở thành hãng xe bán chạy nhất Trung Quốc sau nhiều thập kỷ thống trị của đại gia Đức. Họ vượt nốt Tesla trở thành nhà sản xuất xe điện hóa lớn nhất toàn cầu trong cùng giai đoạn. Nếu tính cả nền công nghiệp, Trung Quốc cũng vượt Nhật Bản trở thành quốc gia xuất khẩu xe nhiều nhất (4,14 triệu xe, 1,55 triệu là xe điện).

Những thành tựu trên cho thấy chiến lược được Trung Quốc đề ra là đúng đắn và những khoản đầu tư của họ là hiệu quả. Giờ, người Trung Quốc không còn phải e ngại các hãng xe quốc tế.

Ngược lại, châu Âu và Mỹ đều đặc biệt dè chừng với xe Trung Quốc, thậm chí họ còn đã và đang thiết lập các hàng rào thương mại bảo vệ các hãng xe của mình, chẳng hạn như mức thuế nhập khẩu 100% áp cho xe Trung Quốc tại Mỹ.

Trong bối cảnh như vậy, liệu các hãng xe phương Tây và Nhật Bản có đứng lên giành giật lại thị phần và chuỗi cung ứng của mình như cách chính người Trung Quốc từng làm trong quá khứ? Hay họ sẽ trông chờ vào các biện pháp hỗ trợ và bảo hộ để không phải đối đầu trực tiếp với đối thủ mới? Giai đoạn 10 năm kế tiếp của thị trường xe điện toàn cầu chắc chắn sẽ rất đáng xem…